Le Brun (Lebrun) Aleksander Antoni (1803–1868), lekarz chirurg, profesor Akademii Medyko-Chirurgicznej i Szkoły Głównej w Warszawie. Ur. 12 V w Warszawie, był synem Tomasza i Bernardy Adelaidy Demimuid (wg Łozy de Mumuid), bratem Tomasza i Piotra (zob.). W r. 1804 stracił ojca, ojczymem L-a został Antoni Lesznowski, redaktor „Gazety Warszawskiej”. Nauki początkowe L. pobierał w domu, następnie w konwencie XX Pijarów na Żoliborzu. Medycynę studiował (1820–4) na Wydziale Lekarskim Uniw. Warsz. jako jeden z najlepszych uczniów. W r. 1822 otrzymał mały medal złoty za rozprawę na temat O źródle soków krążących w ciele zwierzęcym, sile i sposobie krążenia, odmianach w biegu i ich naturze. Medal złoty większy uzyskał w r. 1823 za rozprawę na temat W przypadku znalezienia nowonarodzonego dziecięcia nieżywego, jakie zachodzą okoliczności, na które lekarz prawny szczególną uwagę zwrócić powinien… Stopień magistra medycyny i chirurgii uzyskał L. 18 X 1824 r. i w t. r. wyjechał do zakładów naukowych i klinik Francji, Anglii, Szwajcarii, Niderlandów, Niemiec, Austrii i Krakowa dla specjalizacji w chirurgii. Doktorat medycyny uzyskał 7 IV 1827 r. w Paryżu, na podstawie rozprawy pt. Essai medicale sur la plique polonaise (Paris 1827), zatwierdzony w r. 1838 przez Radę Lekarską Królestwa Polskiego.
Do Warszawy L. powrócił 23 I 1828 r. i zajął się praktyką lekarską. Zasłynął jako biegły chirurg, reorganizator Szpitala im. Dzieciątka Jezus, wykładowca, działacz w Tow. Lekarskim Warszawskim, pisarz. Dn. 29 VIII 1829 r. został lekarzem ordynującym bezpłatnie w Szpitalu Dzieciątka Jezus na Oddziale Chirurgicznym i Wariatek, gdzie wprowadził codzienne wizyty lekarskie, wykonał wiele operacji, systematycznie zapisywał obserwacje lekarskie, pierwszy ogłaszał sprawozdania szpitalne, początkowo w formie oddzielnych broszur, później w czasopismach lekarskich. Podczas powstania listopadowego był przydzielony do Szpitala Sapieżyńskiego jako lekarz ordynujący (24 XI 1830 – 6 X 1831), mianowany 23 I 1831 r. lekarzem pułkowym w Gwardii Narodowej, na początku epidemii cholery skierowany do szpitala dla cholerycznych w Mieni, a gdy epidemia pojawiła się w Warszawie, został mianowany 19 IV 1831 r. członkiem Komitetu Lekarzy dla Zaradzenia Szerzeniu się Cholery. W l. 1836–41 był naczelnym lekarzem Domu Zdrowia na Ordynackiem. W r. 1838, dzięki poparciu wpływowej rodziny, przekazał Szpital Dzieciątka Jezus Radzie Głównej Opiekuńczej Instytucji Dobroczynnych, dzięki czemu zmienił go z zakładu charytatywnego na leczniczy; t. r. został członkiem komitetu do urządzenia Szpitala Dzieciątka Jezus. W r. 1840 został naczelnym lekarzem tegoż szpitala, a w 1845 dyrektorem Instytutu Szczepienia Ospy przy Szpitalu. W r. 1842 wyjechał za granicę, do Niemiec, Belgii, Francji, Anglii, Szwajcarii i Austrii, aby poznać organizację szpitali i domów obłąkanych; w latach późniejszych wyjeżdżał w r. 1851 do Francji, Belgii i Niemiec, w r. 1857 do Austrii, Włoch, Szwajcarii, Francji, Belgii i Niemiec, w r. 1860 do Niemiec i Francji. Wrażenia z podróży ogłaszał w „Pamiętniku Tow. Lekarskiego Warszawskiego”.
Dn. 5 II 1860 r. L. został profesorem zwycz. chirurgii operacyjnej z desmurgią i kliniki chirurgicznej Akademii Medyko-Chirurgicznej Warszawskiej. Zajęcia kliniczne prowadził w Szpitalu Dzieciątka Jezus, a od r. 1863 w Szpitalu Św. Ducha. W l. 1862 i 1864 obrano L-a dziekanem Wydziału Lekarskiego. Przyczynił się do rozwoju chirurgii operacyjnej, szybko przyswajał nowe osiągnięcia chirurgiczne, w r. 1847 jako pierwszy w kraju zastosował chloroform do narkozy, a jako jeden z pierwszych – eter. Wybudował oddzielną salę operacyjną w Szpitalu Dzieciątka Jezus, gdzie do tej pory zabiegi wykonywano na sali ogólnej. Był czynnym członkiem Tow. Lekarskiego Warszawskiego od r. 1828, sekretarzem (1833–5), wiceprezesem (1849–53), prezesem (1854–6, 1866). Jako sekretarz, pierwszy zaczął spisywać roczne sprawozdania z działalności towarzystwa. Był pierwszym przewodniczącym Oddziału Chirurgii, Okulistyki i Syfilidologii towarzystwa (1863–4). Należał do różnych komitetów towarzystwa i był członkiem korespondentem Tow. Lekarskiego Krakowskiego (od 1841), członkiem Warszawskiego Tow. Dobroczynności (od 1829), gdzie w l. 1864–6 kierował Wydziałem Lekarskim, członkiem komitetu do reorganizacji służby zdrowia w Królestwie (1862), a ponadto członkiem honorowym różnych towarzystw i komitetów.
L. był współzałożycielem i współredaktorem „Pamiętnika Tow. Lekarskiego Warszawskiego” (1837–9), „Tygodnika Lekarskiego” (1847–9) i „Gazety Lekarskiej” (1866–8), autorem 238 prac oraz wielu streszczeń z obcego piśmiennictwa. Pisał sprawozdania szpitalne, sprawozdania z posiedzeń Tow. Lekarskiego Warszawskiego, sprawozdania kliniczne, sprawozdania z podróży, prace kazuistyczne dotyczące przeważnie chorób układu ruchu, moczopłciowego, okulistyki, medycyny wewnętrznej, chorób zakaźnych i in. W rękopisie pozostawił tłumaczenie z łaciny dzieła Cycerona „O naturze bogów”, które ofiarował w r. 1821 Warszawskiemu Tow. Przyjaciół Nauk, tłumaczenie dzieła Celsa o medycynie, przygotowane do druku w l. 1835–8, Wykłady z chirurgii, przygotowywane dla wydawnictwa „Biblioteka Umiejętności Lekarskich”, które po śmierci L-a wydali jego uczniowie: J. Kwaśnicki, W. Stankiewicz i J. Wszebor, pt. Chirurgia operacyjna (W. 1869–74 I–II). Za położone zasługi otrzymał dyplom szlachectwa dziedzicznego i herb Zgoda (1842), Order Św. Anny III kl. (1845) i II kl. (1855), rangę radcy dworu (1851), radcy kolegialnego (1857) i radcy stanu (1868).
Powszechnie ceniony, w życiu rodzinnym L. nie miał szczęścia. W stosunkowo krótkim czasie stracił wielu członków rodziny na dziedziczną chorobę, prawdopodobnie gruźlicę. Przygnębienie przyspieszyło jego śmierć. Zmarł 3 VI 1868 r. w Warszawie, pochowany na Powązkach. W testamencie zapisał 500 rubli Tow. Lekarskiemu Warszawskiemu, bibliotekę dla Szpitala Dzieciątka Jezus, a niektóre pozycje dla towarzystwa, zbiór operowanych przez siebie kamieni pęcherzowych – gabinetowi anatomo-patologicznemu, a narzędzia dla tych uczniów medycyny, którzy w roku śmierci L-a ukończą studia. L. był żonaty z Pauliną z Celińskich (1811–1856), córką Józefa, profesora Uniw. Warsz. (zob.), następnie z Ludwiką Raymond (zm. 1866). Miał dzieci: Adelę (?) (ur. 1830), Cecylię (1831–1857), żonę Antoniego Wernera, Józefa (1834–1853), Konrada (1836–1858), Anielę (ur. 1839), żonę Antoniego Godlewskiego (zob.), Marię (1841–1860), żonę Jana Rogozińskiego, Marcelego (1844–1873), Aleksandra (1866–1882).
Podobizna L-a (rys. F. Tegazzo, ryt. A. Regulski) reprod. w „Tyg. Illustr.” 1868 t. 1 s. 279; – Enc. Org.; Enc. Org. (1898–1904), (portret); W. Enc. Ilustr., (portret); Album biograficzne zasłużonych Polaków i Polek wieku XIX, W. 1903 II 280–6; Biogr. Lexikon d. hervorr. Ärzte; Kośmiński, Słownik lekarzów, (spis prac); – Bieliński, Uniw. Warsz.; Chojna J. W., A. Le Brun (1803–1868) członek Rady Lekarskiej i profesor Akademii Medyko-chirurgicznej, „Arch. Hist. Med.” T. 31: 1968 nr 2 s. 239–48; tenże, Rys dziejów urologii polskiej, W. 1965 s. 248 (mszp. powielony); Demel M., Mogiły lekarskie na cmentarzach warszawskich, „Arch. Hist. Med.” T. 29: 1966 nr 4 s. 447; Dobieszewski Z., Dr A. Le Brun, „Klinika” T. 2: 1868 nr 24 s. 393–5 i „Kłosy” T. 7: 1868 nr 157 s. 6; Giedroyć F., Służba zdrowia w dawnem wojsku polskiem, W. 1927 s. 456; Girsztowt P., Śp. Prof. Dr Le Brun, „Gaz. Lek.” T. 4: 1868 nr 49 s. 777–80; Nowakowski J. P., A. A. Le Brun…, „Pam. Tow. Lek. Warsz.” R. 31: 1868 nr 6 s. 281–334; Peszke J., Stulecie Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego 1820–1920, W. 1931; Zembrzuski L., Wykłady z historii medycyny w Uniwersytecie Królewskim Warszawskim na podstawie skryptów A. Le Bruna, „Arch. Hist. i Filoz. Med.” T. 16: 1936/7 s. 118–34; – Gąsiorowski, Zbiór wiad. do hist. sztuki lek.; Szkoła Główna Warszawska…, T. 2: Cesarsko-Królewska Warszawska Medyko-Chirurgiczna Akademia (1857–1862) i Wydział Lekarski Szkoły Głównej… (1862–1869), Oprac. B. Bartkiewicz, Kr. 1901 s. 201–5, 397–408 (wykaz prac); – „Bibl. Warsz.” 1868 t. 3 s. 172; „Gaz. Rządowa Król. Pol.” 1857 nr 121, 1859 nr 67; „Kur. Warsz.” 1868 nr 121 s. 3; „Przegl. Lek.” R. 7: 1868 nr 25 s. 215–6, R. 14: 1875 nr 23 s. 230; – Własnoręczny życiorys L-a, stan służby, dyplom doktora medycyny, testament, dokumenty (różne) w posiadaniu Andrzeja Biernackiego w Warszawie.
Teresa Ostrowska